W związku z rosyjską agresją przeciwko Ukrainie wiele krajów ogłosiło bojkot Rosji i Białorusi, wprowadzając sankcje i ekonomiczne ograniczenia. Bojkot okazał się nie tylko ekonomiczny, ale nawet socjalny. Białorusini spotkali się z dyskryminacją ze względu na swoją narodowość nawet w Polsce – zdarzają się zwolnienia z pracy, niszczenie mienia, przemoc, obelgi, itd.
Przyjrzyjmy się przykładom ksenofobii wobec Białorusinów, udostępnianych przez ludzi w mediach społecznościowych.
Na co skarżą się Białorusini w mediach społecznościowych?
Przypadek, który obleciał już cały Internet to nagranie z rejestratora pokazujące agresję Polaka wobec Białorusina w Gdańsku. Autor filmu opowiedział więcej o tym wypadku portalowi Zerkalo.io.
– Mieszkam w Gdańsku. Jeżdżę samochodem z białoruskimi numerami. Ale na numerze jest naklejka biało-czerwono-białej i ukraińskiej flag. W ubiegły weekend w ciągu jednego dnia dwukrotnie napotkałem problem na drodze. Jeden kierowca po prostu mnie zarysował. A drugi kilka razy mocno zahamował, a potem wysiadł z samochodu i powiedział, żebym zmienił rejestracje lub „s***j do tego Łukaszenki”. Oba przypadki są rejestrowane na DVR. Mój przypadek nie jest jedyny – ludzie rysują i biją samochody. Nawet nie Ukraińcy [to robią], ale Polacy.
Alisa, Poznań: „Ręce opadają”
– Przedwczoraj cały dzień pakowałam pomoc humanitarną dla Ukrainy. Do domu ledwo się doczołgałam. Wczoraj przesłaliśmy pieniądze (powyżej średniego wynagrodzenie w Polsce) na pomoc Ukraińcom. Tak podniesiona na duchu, że robię coś dobrego, poszłamna kursy z języka polskiego.
Alisa podkreśliła, że wykładowczynią tych kursów językowych jest Ukrainka, która od 10 lat mieszka w Polsce.
-Przyszliśmy, ona siedzi milczy. Zaczęliśmy mówić o wojnie, o tym, co Białorusini robią, co mogą. Rzuciła się na nas. Wysłuchaliśmy od niej wszystkiego, co najgorsze. Spakowaliśmy się i opuściliśmy zajęcia. A ona biegła za nami korytarzem i próbowała coś wyjaśnić… Zaproponowaliśmy jej przypomnieć sobie rzeź wołyńską. Ręce opadają.
Paweł, Poznań: „Już kupiłem pokrowiec na samochód”
Paweł ma auto na białoruskich numerach, które zawsze zostawia na parkingu obok miejsca pracy.
– W piątek przechodnie pytali [pracodawcę lub pracowników], czyj to jest samochód, co ja [właściciel samochodu] tu robię, gdzie mieszkam. W rezultacie w pracy powiedzieli, żebym na razie nie przyjeżdżał samochodem. A najlepiej zostawił go w garażu i nie jeździł nim przez jakiś czas. Już kupiłem w Auchan pokrowiec na samochód.
Tatiana, Polska – pobity przez rejestracje
– Mój mąż ma kuzynkę. Opowiedział, że jej mąż, który pracuje jako kierowca ciężarówki, został pobity przez Ukraińców. Zobaczyli jego rejestracje.
Kirill, Poznań: „Przyjechałem spokojnie popracować…”
Kirill pisze, że siedział w swoim samochodzie na światłach, czekając na zielone światło. Nieoczekiwanie podszedł do niego mężczyzna, uderzył w samochód i otworzył drzwi. W nagraniu z rejestratora DVR słychać, że nieznajomy rozmawia po rosyjsku [zakładamy, że był to Ukrainiec].
– Otworzył drzwi i uderzył mnie w twarz. Kiedy próbowałem wysiąść z samochodu, uderzył mnie drzwiami. Krzyczał, że spali nasze samochody i że ja jestem winny wojny. Brakuje mi słów. Przyjechałem tutaj tydzień temu spokojnie popracować…
Olga, Wrocław: prezent na Dzień Kobiet
– 6 marca w małym miasteczku pod Wrocławiem ja i moje córki dostałyśmy prezent z okazji nadchodzącego Dnia Kobiet. Pozostawili nam głębokie rysy idące przez cały bok samochodu. Auto stało na parkingu na cichej ulicy w pobliżu domu. Podrapanie jest od strony chodnika. Sąsiedzi powiedzieli że, wszystko przez białoruskie rejestracje.
Olga opowiedziała o pozytywnych stronach sytuacji, w której się znalazła. Jej sąsiedzi nie pozostali obojętni. Sąsiad Polak próbował wezwać policję, która nie przyjechała i przekierował ją do firmy ubezpieczeniowej. Drugi powiedział, że znajdzie osobę, która to zrobiła, i naprawił wszystko za darmo.
– „Amulet” [chodzi o naklejki i inne znaki solidarności z Ukrainą] nie pomógł, chociaż pomagamy humanitarnie i całym sercem jesteśmy z Ukrainą. Płakałam nie przez samochód. Jestem tu sama z córkami… Żyjemy zgodnie z prawem i własnym sumieniem. Dlatego nie miałyśmy miejsca w domu po 2020. I tak właśnie jest…
Siergiej, Polska: „Oto taka wdzięczność”
– Nawet na podziemnym parkingu porysowano mi samochód. Symbole w postaci ukraińskich naklejek nie pomogły. Jestem obywatelem Polski od 5 lat. Pomagam jak mogę. Jestem wolontariuszem. Dziś u mnie nocują ukraińskie dzieci – nie mają gdzie spać. Oto taka wdzięczność…
Ala, Polska – zwolnienia Białorusinów
– W przedsiębiorstwie, w którym pracuję, zwalnia się Białorusinów zatrudnionych przez ukraińską agencję EWL.
Maria, Warszawa: „Dzieci oskarżyły syna o atak na Ukrainę”
– W szkole polskie dzieci oskarżyły 9-letniego syna o atak na Ukrainę.
Matka poszła do szkoły porozmawiać o tej sytuacji z nauczycielką, która zrozumiała tę sytuację. Mimo to są tacy, którzy jawnie okazują swoje niezadowolenie. Powiedziała, że na przykład sprzątaczka w szkole zaczęła ignorować jej syna.
– To dopiero początek. Chociaż osobiście nie rozumiem, czemu to dotyczy mnie i mojej rodziny? Przecież sami uciekliśmy do Polski.
Polskie organizacje i firmy też zaczynają sankcjonować Białorusinów
Organizatorzy maratonu w Krakowie ogłosili, że z udziału w imprezie zostaną wykluczeni wszyscy Białorusini i Rosjanie. Natomiast po fali negatywnych komentarzy dot. takiej decyzji złagodzili swoją decyzję. W maratonie mogą brać udział tylko ci Rosjanie i Białorusini, którzy posiadają zezwolenie na pobyt stały w Polsce.
– Decyzja o wykluczeniu uczestników z Rosji i Białorusi nie była dla nas prosta, ale zdecydowaliśmy się na to jako znak solidarności dla naszych wschodnich sąsiadów, Ukraińców… – czytamy w komunikacie.
Bank BNP Paribas postanowił nie otwierać rachunków bankowych dla Białorusinów i Rosjan od 4 marca 2022 roku. Wyjaśnili swoją decyzję obecną sytuacją na świecie, sankcjami wobec Białorusi i Rosji, a także konsekwencjami bieżących wydarzeń w Ukrainie. Taki problem zgłosił jeden z czytelników portalu Zerkalo.io:
– Okazało się, że bank zawiesił otwieranie kont bankowych dla obywateli Białorusi i Rosji w związku z wojną na Ukrainie. Nie ma oficjalnych informacji na stronie, ale napisałem do konsultanta. Według niego jest to decyzja wewnętrzna. […] To bardzo frustrujące. Pomagamy wozić [uciekających z Ukrainy] ludzi, zbieramy potrzebne im rzeczy. A później słuchamy, że podobno Białorusini też są zamieszani w wojnę.
BNP Paribas to uniwersalny bank, który jest 6. pod względem wartości aktywów w Polsce z siedzibą w Warszawie. Właścicielem banku jest francuska grupa firm BNP Paribas.
Największy w Polsce bank PKO Bank Polski wprowadził nowe zasady otwierania kont dla obywateli Białorusi i Rosji. Od 17 marca wobec obywateli tych krajów będzie przeprowadzana dodatkowa weryfikacja. Bank indywidualnie oceni każdego klienta pod względem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Czy ksenofobia wobec Białorusinów jest uzasadniona?
W związku z zaistniałym konfliktem Rosji i Ukrainy stosunek społeczeństwa do Białorusinów się pogorszył. Przywołaliśmy tu tylko kilka przypadków ksenofobii, a jest ich więcej.
Jak widzimy, Białorusini znaleźli się w trudnej sytuacji. Z jednej strony we własnym kraju nie mieli prawa głosu. Przez to niektórzy musieli wyjechać, bo nie zgadzali się z obecną polityką. Wg Andrzeja Dudy z czerwca 2020 po lipiec 2021 roku ponad 150 tysięcy Białorusinów otrzymało pracę lub azyl w Polsce. W 2020 roku zobaczyliśmy, jak bardzo Białorusini chcieli zmian i jak bardzo o nie walczyli.
Z drugiej strony, po emigracji do innych krajów coraz częściej spotykają się z potępieniami za ich narodowość, za język, w którym mówią, za decyzje i działania białoruskich władz. Musimy pamiętać, że decyzja nie jest podejmowana przez naród, ale przez władzę. Musimy oddzielać te dwa pojęcia.
Wielu Białorusinów, którzy wyjechali do Polski i innych krajów UE, pomaga uchodźcom. Zbierają pomoc humanitarną, pomagają w znalezieniu mieszkania, transportu i pracy, wysyłają pieniądze do funduszy pomocowych.
Kodeks karny o ksenofobii
Ksenofobia prowadzi do dyskryminacji i łamania praw określonych grup społeczeństwa. Najbardziej na to narażeni są obcokrajowcy, a w obecnych okolicznościach emigranci z Białorusi i Rosji. Nie przypisujmy opinii i (lub) pozycji politycznej jednej jednostki całemu narodowi.
Warto zaznaczyć, że ksenofobia jest karana. W Kodeksie karnym Polski były wyszczególnione przepisy, które odnoszą się do odpowiedzialności za zachowanie w stosunku do mniejszości narodowych, rasowych, etnicznych, politycznych, wyznaniowych i o odmiennej ideologii. Są to zapisy, które były wprowadzone do Kodeksu karnego, z dnia 6 czerwca 1997 roku – Dz.U. z 1997r., Nr 88, poz. 553, z opóź. zm. Dotyczą one ludobójstwa, dyskryminacji, propagowania faszyzmu lub innego ustroju totalitarnego oraz rasizmu.
Jeśli Ty lub Twój znajomy spotkał się z zachowaniem ksenofobicznym, warto zgłosić to do Ośrodku Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych.
Zdjęcie: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM)